Trên khắp mảnh đất mang hình chữ S, chúng ta dễ dàng bắt gặp hình ảnh chiếc nón lá ở bất cứ nơi đâu. Tuỳ vào mỗi vùng miền sẽ có cách làm nón khác nhau để phù hợp, nhưng nhìn chung mọi sự sáng tạo đều dựa trên một cách làm thủ công truyền thống và ý nghĩa tôn vinh vẻ đẹp phụ nữ Việt.

Tôi lớn lên tại một miền quê Nam Bộ, cùng với chiếc áo bà ba, chiếc “nón lá” đã theo chân người phụ nữ miệt quê miệt vườn, cùng với chiếc xuồng ba lá, bồng bềnh theo con nước lớn nước ròng, dầm dãi nắng mưa sớm chiều… Từ lâu chiếc nón lá đã trở thành một đồ vật không thể thiếu trong trang phục của người phụ nữ miền Nam nói riêng và phụ nữ Việt Nam nói chung.

Từ khi có mặt với chức năng là “cái nón”, thì chiếc nón đã theo chân người nông phu ra đồng, theo người phụ nữ đi sớm về trưa, được bà dùng để quạt đưa cháu vào giấc ngủ, được các bà mẹ vỗ về đội vào đầu và nắm tay dìu con đến trường. Nón cùng với người lính thú xông pha ngoài chiến trận, nón theo tài tử giai nhân đi trẩy hội, nón theo cung phi vào cung cấm, nón theo các nàng công chúa, các bà hoàng đi chùa cầu duyên cầu tự. Nón cũng được các bà mẹ sụt sùi nước mắt đặt nhẹ lên đầu người con gái thương yêu trước khi lên xe hoa về nhà chồng…

Mỗi lần tôi có dịp đi xa, thứ quà quê mà má hay chuẩn bị để tôi tặng đồng nghiệp không chỉ là tấm bánh quen thuộc mà còn có cả chiếc nón thật đẹp với rất nhiều họa tiết như hình ảnh quê hương đất nước, những cô thiếu nữ và những đóa hoa… với hy vọng họ sẽ luôn nhớ về quê hương, nơi có những dân làm nghề mộc mạc, chân chất.

Đi qua những năm tháng tuổi thơ êm đềm cùng bà, cùng má và đám bạn nhỏ, chiếc nón đã hun đúc trong tôi nhiều kỷ niệm không thể nào quên. Nón lá gắn với hình ảnh của quê hương, khắc sâu trong tâm hồn người Việt. Nón lá gắn với hình ảnh của mẹ, với sự tảo tần rất phụ nữ Việt Nam: “Quê hương là cầu tre nhỏ/ Mẹ về nón lá nghiêng che”.