Ai cũng biết, cuộc sống người ngụ cư chưa bao giờ là dễ dàng, nhưng trong vô vàn những khó khăn đó lại sáng lên ngọn lửa của tình yêu thương đùm bọc ấm áp giữa người với người. Dân nhập cư từ Bình Định vô Sài Gòn như tôi, một thân một mình, tuy nghèo về vật chất nhưng lại giàu có về tinh thần, tìm được một chỗ che mưa che nắng trong những con hẻm nhỏ giữa lòng Sài Thành năng động nhộn nhịp, nằm trong hệ thống hàng trăm con hẻm chằng chịt đan cài vào nhau như tấm mạng nhện ẩn giấu tất cả những gì xưa cũ nhất của đất Sài Gòn. Ở đây người ta có thể tìm thấy dấu ấn sót lại của những làng nghề như nghề đóng giày, làm đàn guitar, làm mứt tết, hay cả nghề lên đồng và hát cải lương. Có nhà nghiên cứu nhận định rằng, “Hẻm là phần hồn không thể thiếu của thành phố này”. Còn tôi hình dung nếu cuộc sống đô thị Sài Gòn là một thân cây thì hẻm giống như bộ rễ phồn thực âm thầm cắm sâu vào lòng đất, hút những mạch ngầm để nuôi sống nó vậy.

Mùa khô vi vu giữa Sài Gòn, hít sâu lồng ngực, tôi biết hương cây đã nồng nàn sâu lắng hơn, lắng tai nghe những thanh âm xung quanh, tôi cũng thấy mọi thứ sum vầy. Và cũng giữa Sài Gòn, đến cuối ngày, tìm về bình yên trong tim mình, ở những hẻm nhỏ, nhà mình ở đó… Lòng bỗng thấy ấm áp lạ thường. Nhà tôi ở đó, nơi những con hẻm nhỏ, nơi tình yêu thương của dân bản xứ Sài Thành đã dìu dắt tôi vượt qua những thời điểm khó khăn nhất của cuộc sống, cho đến hiện tại. Người ta bảo Sài Gòn đất khách, hoa cho người giàu, lệ dành người nghèo. Ừ, Sài Gòn vẫn đất khách đấy, nhưng vị khách này hào sảng và chân chất, rộng lượng. Vào những ngày cuối năm đầu tiên chuyển đến đây, tôi chỉ một thân một mình. Nhưng tôi vẫn nhớ như in tiếng gõ cửa đêm 30 năm ấy, đĩa bánh chưng nóng hổi thơm phức mà nhà dưới cho và cả câu nói ngày đó: “Xa nhà, ta biết người ta phải sống với nhau bởi tình thương chứ không phải bằng những tính toán nhỏ nhen, bon chen và ích kỉ. Yêu lấy những người sống bên cạnh ta, cuộc đời có bấy lâu mà phải hững hờ, là điều nên làm, phải không?” Đêm 30 năm ấy, tôi lại khóc, nhưng lần này là giọt nước mắt của sự hạnh phúc, của tình yêu thương mà có lẽ trong thâm tâm tôi đã mong ngóng từ rất lâu rồi.

Dù muốn hay không thì chúng tôi – những “di dân” – đã và đang tạo nên rất nhiều áp lực cho thành phố. Nhiều khi tôi cảm thấy băn khoăn, liệu rằng đến một lúc nào đó, Sài Gòn và người dân nơi này “hết chịu nổi” với chúng tôi không? Có khi nào họ căm ghét những “di dân” vốn mang đến nhiều phiền toái và áp lực cho họ, làm xáo trộn cuộc sống của họ không? Và hơn chục năm “tha hương” nơi này tôi nhận được câu trả lời rằng: Chưa bao giờ Sài Gòn thôi thương mến với những “di dân” từ mọi miền. Trái lại họ ngày một hào sảng hơn, tìm mọi cách để giúp đỡ những người dân xa xứ nhiều hơn. Tôi không biết là mình có bất hạnh hay không khi phải “xa hương cầu thực”, nhưng tôi biết chắc rằng, mình thực sự rất may mắn khi có thể gặp được những người dân Sài Thành chính gốc luôn sống thoải mái trong tinh thần, với tâm niệm yêu thương và cho đi mà không cần đền đáp.

Hẻm nhà tôi chật chội nhưng đủ chỗ cho những gánh phở, gánh trái cây, tiệm cắt tóc và cả tiệm sửa xe đạp. Cũng một chỗ dưới gốc me, buổi sáng có cô bán rau thì đến chiều có dì dọn bếp bánh xèo… Chạng vạng hẻm lại tấp nập người về. Tiếng xe máy, tiếng trẻ con í ới, tiếng thăm hỏi nhau, tiếng động bếp núc quen thuộc… Hẻm như một tổ ong khổng lồ mà mỗi nhà là một ngăn nhỏ, gắn bó với nhau, ấm áp tình người…Nếu đi dọc con hẻm nhà tôi vào buổi tối, bạn còn có thể nghe tiếng thời sự vang vang, tiếng cải lương buồn buồn, tiếng muỗng đũa chén bát lanh canh và thấy cả một gia đình đông đúc quây quần ăn uống bàn luận…

Hẻm Sài Gòn bao dung không phân biệt người ngụ cư lâu đời với người mới đến. Rồi đến lúc nào đó, người mới bỗng nhận ra mình đã trở thành người Sài Gòn tự hồi nào. Sau này, dẫu có chuyển đi đâu khác, những tháng năm mưu sinh, ký ức về xóm ngụ cư, về con hẻm nhỏ với những con người sống đẹp như vậy sẽ luôn là ngọn đèn như than ấm ủ lòng tôi giữa cõi nhân gian…

“Bác đi vắng tôi trông nhà,
Gần gũi hơn cả ruột rà xa xôi
Nghĩa tình lỡ để mất rồi
Lòng bác đau ít lòng tôi đau nhiều”