Có lẽ, trong dòng chảy ký ức tuổi thơ của nhiều người, đặc biệt là những người sinh ra và lớn lên ở vùng ngoại thành như tôi, ngọn khói lam chiều nơi quê nhà luôn có một sức ám ảnh đặc biệt. Để đến cả khi tôi đã trưởng thành rồi đi làm xa, mỗi khi về với mẹ, hình ảnh về làn khói lam chiều mỏng manh lại trực chờ vấn vương trong tâm khảm.

“Nhật mộ hương quan hà xứ thị
Yên ba giang thượng sử nhân sầu” (Thôi Hiệu)

“Quê hương khuất bóng hoàng hôn
Trên sông khói sóng cho buồn lòng ai.”(Tản Đà dịch).

Với tôi, những ngọn khói lam chiều ấy đã in sâu vào miền nhớ về một thời thơ ấu ấm êm bên gia đình. Ở nơi phố thị tưởng chừng cái gì cũng có này, dù đi tìm đến tận cùng của những con hẻm sâu hun hút tỏa ra như mê cung xa lộ thì cũng không thể nào tìm lại ngọn khói mong manh ngày đó. Ngọn khói nhẹ nhàng mà gợi lên nỗi hoài niệm da diết trong tim người con phương xa những chiều thắt lòng nhớ làng thôn yêu dấu. Còn nhớ mỗi buổi sớm tinh mơ, chính làn khói bếp từ tay mẹ nhóm lên đã đánh thức tôi dậy, đó là khi mẹ đun ấm nước đầu tiên để pha lá trà xanh hay nấu cơm sáng. Rồi buổi trưa hoặc nhất là khi chiều về, khi nhìn thấy một làn khói bếp trắng như sương hòa cùng ráng chiều xanh như mực bay nhè nhẹ lên từ căn bếp quen thuộc của nhà mình, thì khi đó chính là báo hiệu cho bữa cơm chiều đang đợi sẵn, cái bụng tôi sẽ bắt đầu hơi đói, và lòng trẻ thơ lại háo hức khôn nguôi cái niềm vui con trẻ được ăn bữa cơm tối bên gia đình. Tôi nhớ gian bếp quê nhà có bóng dáng mẹ tôi ngày ngày loay hoay với nồi cơm, ơ cá, mẹt rau. Bếp củi than đôi khi tỏa ra cả những làn khói cay xè sống mũi, vậy mà mẹ vẫn cặm cụi nấu nướng, quệt nước mắt mồ hôi không ngừng nghỉ. Tôi đã đi qua tuổi thơ với làn khói lam chiều vờn quanh gian bếp nhỏ như vậy đó.

Giờ tôi đi làm xa, nơi “có ngọn khói trăm tàu, có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả”, nhưng những làn khói lam chiều trên gian bếp nhỏ nơi quê hương sẽ luôn còn đó, in sâu tận trong lòng những ai đã từng đi qua một thời tuổi thơ nơi làng quê.